Opady, jak i pozostałe w przyrodzie zjawiska pogodowe, w tym szczególnie ekstremalne, są
podstawowymi parametrami charakteryzującymi obszarowe cechy klimatu. Pojawiają się one
najczęściej w sposób nieprzewidywalny i wywołują, ale tylko obecnie, wielkie zamieszanie i
dyskusje społeczne. W wyniku ogólnego dostępu społeczeństwa do informacji za sprawą
współczesnych środków przekazu nawet najmniejsze przypadki zdarzeń pogodowych urastają
często do wydarzeń nadzwyczajnych. Tymczasem nietypowe zjawiska pogodowe miały i mają z
reguły zakres lokalny. Są one, jak burze wiosenne i letnie, dość częste i obejmują niewielkie
obszary. W naszej szerokości geograficznej to nie są jeszcze tornada, jak te występujące na
obszarach oceanicznych. Zawirowania powietrza typu trąb powietrznych, mające miejsce w
naszym kraju, na terenach dużych kompleksów leśnych, w strefach górskich i podgórskich,
niedostępnych dla masowej turystyki, które często miały miejsce w przeszłości, nie były
nagłaśniane i komentowane. Ich liczba w skali roku nie przekracza zazwyczaj 2 do 7. Dopiero
obecnie, jak zdarzy się kataklizm na obszarze gęsto zasiedlonym dostrzega się nie tylko jego skutki
ale także popełnione błędy, których można było przewidzieć i uniknąć. Tak jest również w
przypadku powodzi i podtopień powodowanych opadami nawalnymi. Z reguły występują one
sezonowo w ustalonych okresach i na znanych hydrologom obszarach. Tak było w 1997 roku w
czasie słynnej powodzi w rejonie Dolnego Śląska, która spowodowała, przez błędne i spóźnione
reakcje służb hydrologicznych, wystąpienie wysokiej fali powodziowej na Odrze. Powódź ta
obnażyła również popełnione błędy planowania urbanistycznego na terenach Opola i Wrocławia w
wyniku niedostatecznej analizy wysokościowej lokalizacji terenów przeznaczonych pod zabudowę,
które w przeszłości były wyraźnie oznaczane jako zalewowe. Zlewnie kanalizacyjne we
współczesnych dużych miastach są obecnie, z reguły, bardzo szczelne, a znajomość poprawnego
ich projektowania przez urbanistów a szczególnie architektów, to w większości przypadków
rozwiązania nietrafione i nieporadne, a w skutkach porównywalne z bólem po zerwaniu ścięgna
Achillesa. Nie należy się więc dziwić, że nawet niewielki deszcz może u nas obecnie wywołać
kataklizm w postaci lokalnej powodzi.
A deszcze nawalne lub ulewne, powodujące podtopienia, to mogą to być opady o dużym natężeniu
(q). Są one podawane w informacjach hydrologicznych w [dm^3/s·ha] albo w [mm/m^2].
Najpotężniejsze z nich to te, które trwają krótko - od 5 do 30 minut. Ich natężenie może się wahać
na terenie Polski, szczególnie w okresie letnim, średnio od 850 do 1330 dm^3/s ha. W tym czasie
do kanalizacji, ze szczelnych dachów i jezdni, w ciągu 5 minut może dopłynąć z hektara zlewni od
230 do 360 m^3 wód opadowych, jeżeli założyć, że szczelność podłoża jest rzędu 90%. Uciążliwe
są też opady ciągłe występujące także na początku okresu letniego trwające niekiedy 3 i więcej
godzin. Charakteryzuje je wysokość opadów przekraczająca 200 i więcej mm/m^2. Rzadko, ale
mogą wystąpić również opady ciągłe trwające od 1 do 3 dni na początku okresu jesiennego. Ich
wysokość w mm słupa wody, na obszarze Polski, jest rzędu 300-557 mm/m^21,2.
Natomiast letnie podtopienia terenowe związane z opadami nawalnymi występują dość licznie na
terenie Polski w okresach wiosennych i letnich w Beskidach i w pasie południowym - podgórskim .
Obszar ten, położony w części wschodniej zlewni górnej Wisły, jeszcze w latach dwudziestych i
trzydziestych XX wieku był poddany szczegółowej analizie hydrologicznej, co przyczyniło się do
zainwestowania na tym terenie znacznych środków w budowę lokalnych zabezpieczeń
przeciwpowodziowych i zbiorników retencyjnych. W korycie środkowym biegu Wisły, w granicach
byłego zaboru rosyjskiego, zabezpieczenia przeciwpowodziowe w postaci wałów ziemnych zostały
wykonane powyżej Warszawy, głównie na krótkich prawobrzeżnych odcinkach dopiero na początku
ubiegłego wieku.
Prof.dr hab.inż. Marek Lebiedowski
dyscyplina naukowa - inżynieria środowiska
Warszawa, wrzesień, 2020
1. Królikowska J. Królikowski A., Wody opadowe, Wyd. Seidel-Przywecki Sp.z o. o., 2012
2. Lebiedowski M., Uzbrojenie terenu, Wyd. Politechniki Łódzkiej, Łódź 2004
Prof.dr hab.inż. Marek Lebiedowski, dyscyplina naukowa - inżynieria środowiska - wrzesień, 2020r
